1940-1980 Döneminde Sovyetler Birliği’nde Silahlanma Yarışı ve Halkın Yoksullaşması
1940’lar ve Soğuk Savaş’ın Başlaması
- İkinci Dünya Savaşı’nın Etkileri: 1940’larda Sovyetler Birliği, İkinci Dünya Savaşı’ndan ağır insan ve ekonomik kayıplarla çıkmıştır. Savaş sonrasında ise ABD ile başlayan ideolojik ve askeri gerilim, Soğuk Savaş döneminin başlangıcı olarak kabul edilir.
- Silahlanma Yarışı Başlangıcı: 1945’te ABD’nin atom bombası kullanması, Sovyetler Birliği’ni kendi nükleer programını başlatmaya zorladı. 1949’da Sovyetler Birliği ilk nükleer bombasını test etti. Bu, ABD ile baş döndürücü bir silahlanma yarışını başlattı.
- Ekonomik Öncelik: Sovyet liderliği, savunma sanayisine büyük kaynaklar ayırarak askeri üstünlük sağlama çabası içine girdi. Bu süreçte halkın yaşam standartlarını yükseltmek yerine, askeri harcamalara öncelik verildi.
1950’ler – 1970’ler Arası Yoğun Silahlanma
- Yoğun Harcamalar: 1950’lerden itibaren Sovyetler, hem konvansiyonel silahlar hem de nükleer başlıklar, kıtalararası balistik füzeler (ICBM) gibi ileri teknolojilere büyük yatırımlar yaptı. Uzay Yarışı da (Sputnik, 1957) bu dönemin önemli bir parçasıydı ve askeri teknoloji geliştirme bütçesini daha da artırdı.
- Ekonomik Gerilim: Bu dönemde Sovyetler Birliği’nin planlı ekonomisi, silahlanma harcamaları nedeniyle tarım, konut ve tüketim malları üretimi gibi halkın temel ihtiyaçlarını karşılayan sektörleri ihmal etti. Gıda üretimi ve dağıtımı yetersiz kaldı, bu da kıtlıklara ve temel tüketim ürünlerinin bulunmasında zorluklara yol açtı.
- ABD’nin Rekabeti: ABD’nin ekonomik gücü Sovyetler’e göre daha fazlaydı, bu da Sovyetler Birliği’nin ABD ile yarışırken daha fazla ekonomik sıkıntıya düşmesine neden oldu.
- Sosyal ve Ekonomik Etkiler: 1960’ların sonunda ve 1970’lerde:Gıda fiyatlarının yükselmesi ve ürün kıtlığı.Halkın temel ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanması.Uzun süren kuyruklar ve karne sistemiyle dağıtılan ürünler.
- Askeri Harcamaların Oranı: Sovyet ekonomisinin yaklaşık %20-30’u savunma sanayisine ayrılmıştı. Bu oran, diğer sektörlerin büyümesini sınırlıyordu.
1980’lere Gelindiğinde Yoksullaşma ve Çöküş Belirtileri
- Ekonomik Tıkanma: 1980’lere gelindiğinde, Sovyet ekonomisi büyük ölçüde askeri harcamalar ve verimsiz planlama nedeniyle durma noktasına gelmişti. ABD ile olan Reagan Doktrini çerçevesindeki rekabet (Özellikle “Yıldız Savaşları” projesi) Sovyetler üzerindeki baskıyı daha da artırdı.
- Halkın Yoksulluğu: Temel tüketim mallarındaki eksiklik, düşük maaşlar ve kötü yaşam koşulları Sovyet halkını ciddi şekilde yoksullaştırdı. Teknolojik gelişmeler savunma sanayisinde yoğunlaşırken, halkın yaşam kalitesi giderek düştü.
- Sonuç ve Çöküş: Silahlanma yarışının ekonomik yükü, Sovyetler Birliği’nin genel ekonomik ve siyasi yapısının çöküşünü hızlandırdı. 1985’te Mihail Gorbaçov’un başlattığı reform çabaları (Perestroyka ve Glasnost) bile yeterli olmadı. 1991’de Sovyetler Birliği dağıldı.
Değerlendirme
1940-1980 dönemi, Sovyetler Birliği’nin savunma sanayisi ve ABD ile askeri rekabet uğruna, kendi halkının temel ihtiyaçlarını ikinci plana attığı bir dönemdi. Silahlanma yarışının ekonomik maliyeti, Sovyet halkının yoksullaşmasına ve nihayetinde bir imparatorluğun çökmesine yol açtı.
Sonuç olarak tarihten ders alınmalıdır. Teknoloji hamlesi ile ilgili olarak zaman çizelgesine bakıldığında elbtte yerlilik ve milli olmak anlamında çok değerli. Ancak ne var ki, mekanik ve elektronik anlamda üretim sürecinde halkın fakirleşmesine yönelim olması durumunda bu hamleler avantaj olmak yerine ülkenin ekonomisine zarar verebilecek bir sürece girilmesine neden olabilmekte. Yazılım özellikle Savunma Sanayisinde elde bulundurulması ve İstihbarata Karşı Konulması anlamında değerlidir. Ama mekanik ve elektronikk sistemlerin kendi ülkenizde üretimi mali anlamda yük getiriyor, tedarik açısından daha ekonomikk koşullarda elde edilebilecek bir konumu var ise ithal edilmesinde sakınca olmamalı. Elbette bu zincir bir disiplin ve doğru bir strateji ile dengelenmelidir.
Zafer Güder